ΒΡΥΣΤΙΑΝΑ

Έχω σκοπό, κάθε φορά που επισκέπτομαι το χωριό μας  να καταγράφω με τη φωτογραφική μου μηχανή μια περιοχή του χωριού, να συλλέγω όσες περισσότερες πληροφορίες μπορώ για αυτή και με τη δική σας συμμετοχή, καταθέτοντας τις γνώσεις σας , τις απόψεις σας, τα σχολιά σας  να συγκεντρώσουμε όσο γίνεται περισσότερο λεπτομερώς τις ιστορίες του χωριού. Στηρίζομαι στη βοηθειά σας , η επιτυχία της προσπάθειας εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από σας.

Επίσης για να μη μένουμε μόνο στο παρελθόν, θα ήταν καλό να καταθέσετε εδώ προτάσεις για να ξεκινήσει ένας ανοικτός  διάλογος, με ζητούμενο την πρόοδο του χωριού μας.

Ξεκινάμε με το πιό επιβλητικό τοπίο που βρίσκεται εντός των ορίων του χωριού τα Βρύστιανα (Ευρυσθιανά;).

Το κείμενο που ακολουθεί είναι του διακεκριμένου επιστήμονα-συγγραφέα-ερευνητή Γιώργου Μπαρπαρούση που ευγενικά ανταποκρίθηκε στο κάλεσμα μου. 

Τα Βρίστιανα βρίσκονται δυτικά από τη Μαχαιρά, πάνω από τους λόφους, σε οροπέδιο που απλώνεται νότια από τη Ντοβρά και στα ρίζα του όρους Βίτσι, το οποίο έχει υψόμετρο 840 μ. περίπου.

Το όνομά Βρίστιανα είναι βυζαντινής προέλευσης και, όπως δείχνουν τα ερείπια των κτηρίων και των ναών που σώζονται, ήταν βυζαντινός οικισμός που άκμασε μετά το 10 αι. Γραπτές αναφορές δεν υπάρχουν για τον οικισμό και έτσι τα περισσότερα στοιχεία στηρίζονται στην προφορική παράδοση και τα λίγα αρχαιολογικά ευρήματα. Ο Μητροπολίτης Ναυπάκτου και Άρτης Αποκαύκος στις αρχές του 13^ου αι. αναφέρει ένα οικισμό Βρεστίανα, ο οποίος δεν έχει ταυτοποιηθεί και πιθανόν να πρόκειται για τον οικισμό αυτό.

Σήμερα η περιοχή που βρίσκονταν ο οικισμός είναι γνωστή και ως Παλαιοχώρι και εκτείνονταν στην πλαγιά. Ενώ ως Βρίστιανα είναι γνωστή ολόκληρη η γύρω περιοχή του οροπεδίου. Ο ενοριακός ναός του χωριού ήταν η Αγία Παρασκευή της οποίας σώζονται οι θεμελιώσεις. Το χωριό είχε ακόμα τρία εξωκλήσια, τον Άγιο Νικόλαο, τον Άγιο Δημήτριο και τον Άγιο Χριστόφορο.

Στην περιοχή έχουν βρεθεί βυζαντινά νομίσματα και ένα μολυβδόβουλο του 11^ου αι. Της εποχής αυτής είναι και οι ναοί που σώζονται, όπως και ένα τμήμα λιθόστρωτου δρόμου προς το ξωκλήσι που Αγίου Δημητρίου.

 Ο οικισμός ιδρύθηκε την εποχή αυτή από κατοίκους της περιοχής που, πιθανόν για να αποφύγουν τις επιδρομές των πειρατών και των κουρσαρών (Σαρακηνοί, Σκύθες), κατέφυγαν σε αυτό το οροπέδιο. Εδώ τα σπίτια τους δεν ήταν ορατά από μακριά και δεν μπορούσαν να τα δουν οι επιδρομείς, που έρχονταν κυρίως από τη θάλασσα. Την εποχή αυτή στην περιοχή, εκτός των κουρσάρων, είχαμε και την επιδρομή των Βουλγάρων υπό το βασιλιά τους Σαμουήλ (963-969) που καταλαμβάνουν τη Νικόπολη.

Ο οικισμός παρουσιάζει ιδιαίτερο ιστορικό ενδιαφέρον για το χαρακτηριστικό τρόπο κατασκευής των οικιών του, που ήταν χτισμένες με ξερολιθιά. Το χωριό είχε δύο πηγάδια, τον Πόντικα και το Παλιοπήγαδο ενώ το πότισμα των ζώων γίνονταν από μια δεξαμενή στην οποία συλλέγονταν τα όμβρια νερά. Το χωριό είχε και αμπέλια που βρίσκονταν στη θέση Τσογκανάκια. Τα Βρίστιανα πρέπει να διαλύθηκαν γύρω στο 17^ο αι. Μερικοί κάτοικοι του δημιούργησαν μαζί με κατοίκους άλλων οικισμών τη Μαχαιρά, σήμερα η περιοχή ανήκει στην περιφέρεια της Μαχαιράς. Η φυγή των κατοίκων όμως πρέπει να άρχισε τον προηγούμενο αι. γιατί στα μέσα του 16^ου αι. Μαχαιρά παρουσιάζει μεγάλη πληθυσμιακή αύξηση. Μέσα σε είκοσι περίπου χρόνια οι οικογένειες της Μαχαιράς από 13 οικ. έφτασαν τις 92. Οι άλλοι δύο οικισμοί που δημιούργησαν τη Μαχαιρά ήταν ο Παλιομαχαλάς και ένα οικισμό την περιοχή Μουρκόπουλου.